İnsan vücudunda genellikle varisten ya da kan pıhtısından dolayı ortaya çıkan fonksiyonel bozukluklardan kaynaklı durumlardır. Sağlıklı damarlarda, kollardan ve bacaklardan kalbe doğru gerçekleşen sürekli bir kan akışı söz konusudur. Ancak venöz yetersizlik ortaya çıkması durumunda, bu fonksiyonel işleyiş bozulmakta toplar damarlardan kirli kanın kalbe dönüşü bozulmaktadır. damarlarında bulunan kapakçıklardan kaynaklı birtakım durumlar ortaya çıkmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde yaygın olarak gözlemlenen bu toplardamar hastalığı, daha çok yetişkin kadınlarda görülmektedir.
Venöz Yetersizlik Nedir?
Toplardamarlarda bulunan kapakçıklar (valfler), normal bir vücut işleyişinde kanın geri akışını önleyen bariyer görevi görmektedirler. Bu kapakçıkların bozulması ya da tıkanması sonucu kanın kalbe geri akışı bozulmakta, meydana gelen duruma venöz yetersizlik adı verilmektedir. Bu doğrultuda damarların belirgin hale gelmesi durumuna ise, varis denilmektedir.
Toplardamarın vücudumuzdaki temel fonksiyonu, vücut içerisinde bulunan kirli kanın kalbe taşınmasıdır. Oradan da temizlenmesi için akciğerlere gönderilir. Venöz yetersizlik ise, toplardamardaki kanın kalbe doğru değil tam tersi yönde akmasına sebep olmaktadır. Venöz yetersizlik genel olarak, toplardamarlardaki kapak problemleri ve tıkanıklıklar sonucunda meydana gelmektedir. Varisli damarlarda valfler fonksiyonlarını yerine getiremediğinden kan, tahrip olmuş damar kapakçıklarının arasından kaçar ve kalbe doğru gidemez. Venöz yetmezliğin genel itibariyle karşımıza en çok çıkan nedenleri şunlardır;
• Varis hastalığı bulunması
• Çok uzun boylu fiziksel yapı
• Doğum kontrol hapı kullanımının yan etkileri
• Doğumsal toplardamar yetmezliği
• Yüzeysel ya da derin oluşan toplardamar tıkanıklıkları sonucu damarların iç duvarında bozulma yaşanması
• Kas yapısının güçsüz olması
• Genetik venöz yetmezlik bulunması
• Sigara tüketimi
• Yaşlanma (özellikle 50 yaş üstü kişiler risk grubunu oluşturmaktadır)
• Hamilelik
• Damarlarda kan pıhtısı bulunması
• Kanın damar içinde pıhtı alması durumları, diğer adıyla derin ven trombozu (ve en çok ortaya çıktığı yer bacak derinindeki damarlardır)
• Hareketsiz yaşam, uzun süreli hareketsizlik ya da ayakta durma durumlarında bacaklardaki kan basıncında yükselme yaşanır ve bu durum venöz yetmezliği beraberinde getirir.
• Obezite (aşırı şişman fiziksel yapı, bacak toplardamarlarındaki kapakçıklarda, hasar oluşmasına sebep olacak nitelikte basınç oluşmasına yol açmaktadır)
• Flebit (yüzeysel tromboflebit)
Yapılan araştırmalara göre venöz yetersizlik, kadınlarda erkeklere oranla daha çok ortaya çıkmaktadır. Bu doğrultuda diyebiliriz ki, kadınlar erkeklere göre venöz yetmezliğine daha yatkındırlar. Doğum kontrol hapları veya gebelik sürecinde meydana gelen hormonal dalgalanmalardan da anlayabileceğimiz üzere, kadınların vücut dengelerinde meydana gelen pek çok değişim, venöz yetersizliğe yatkınlık oluşmasına sebep olabilmektedir.
Venöz Yetersizlik Belirtileri Nelerdir?
• Bacak ağrısı, venöz yetersizliğin en bilinen belirtisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bacaklarda meydana gelen zonklama şeklinde ağrılar, şiddetli niteliktedir ve günlük hayatı kötü etkilemektedir.
• Bacaklarda ve ayak bileklerinde şişlik görülmesi, bacak lenflerinde sıvı toplanması sebebiyle şişlik meydana gelmektedir. Bu durum ödem oluşmaya başladığının habercisidir.
• Bacakta kaşınma meydana gelmesi
• Bacaklarda dolgunluk ve beraberinde gelen huzursuzluk hissi
• Ayak tabanlarında karıncalanmalar meydana gelmesi
• Baldırlarda hissedilir nitelikte gerginlik
• Bacak ülseri
• Bacaklarda yeni varisler oluşması
• Bacağa kramp girmesi, karıncalanma ve uyuşma hissi yaşanması
• Bacağın kaldırılması ya da dik tutulması durumunda ağrı yaşanması
• Özellikle ayak bilekleri etrafında meydana gelen cilt rengi değişimleri, bu renk değişimleri genelde kahverengi ya da kırmızı renktedir.
• Bacaklarda yara açılması ve bu açılan yaranın (venöz ülser) aylarca kapanmaması
• Bacak damarlarında şişme yaşanması, gözle görülür etkiler oluşturmaktadır. Bacaklardaki damarlar şiştiğinde, ciltte bir baskı oluşturmakta ve damar renkleri dışarıdan gözle görülebilecek nitelikte mavimsi bir görüntü oluşturmaktadır.
• Bacaklarda yaralar ve kızarıklıklar meydana gelmesi
• Bacaklarda meydana gelen ağırlık hissi
• Bacak ve ayak bileklerinde ciltte kalınlaşma
Venöz yetersizlik belirtileri genel olarak, bacaklarda meydana gelen şiddetli kasılmalar, zonklama niteliğindeki ağrılar, uyuşmalar vs. ile kendini göstermektedir. Bu ağrıların ilerleyen aşamalarını; ayak bileği, ayak veya bacak altlarında ülser oluşumlarına kadar varabilecek durumlar takip etmektedir. Bu bakımdan, bacaklarda geçmeyen ağrı, uyuşma hislerinde ya da geçmeyen yaralar oluştuğu gözlemlendiğinde, acil şekilde doktor kontrolüne başvurulması gerekmektedir.
Venöz Yetersizlik Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Venöz yetersizlik için Kalp Damar Cerrahisi doktoruna gidilmelidir.
Venöz yetersizlik ile ilgili ilk aşama fiziksel muayenedir. Sorunun kaynağı ve niteliğinin belirlenmesi için en sık başvurulan yöntem renkli doppler ultrasonografidir. Bunun yanında
• MR Venografi
• Bilgisayarlı Tomografi (BT)
• Damar içindeki hasarın gözlemlenebilmesi ve tanılanması için damar içi ultrason (IVUS)
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR) veya renkli ultrason yapılması istenebilmektedir.
Venöz Yetersizlik Nasıl Tedavi Edilmektedir?
Venöz yetersizlik tedavisinde, hastalığın neden kaynaklandığı ve damarlarda meydana getirdiği hasarın ne derecede olduğu uygulanacak tedavinin temel iki noktasını oluşturmaktadır. Bu iki temel faktör doğrultusunda uygulanan tedaviler şunlardır:
• Varis çorabı kullanılması; varis çorabı, ayak bileğinden baldırlara yukarı doğru azalan sürekli basınç uygulayarak kan akımının düzenlenmesine yardımcı olan medikal malzemelerdir. Varis çorabı kullanımıyla, meydana gelmiş olan kan akımındaki bozukluk düzenlenerek venöz yetersizliğin etkileri ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır.
• Bacakların yükseğe kaldırılması yöntemiyle; günde üç veya dört defa olmak üzere yarım saat süreyle bacakların kalp seviyesinden yukarıda tutulması ve böylece bacaklardaki toplardamarlarda meydana gelen basıncın azaltılması amaçlanmaktadır.
• İlaç tedavisi; Aspirin, idrar söktürücü ve pentoksifilin gibi ilaçlar verilmesiyle uygulanan tedavilerdir. İdrar söktürücü bacaklardaki şişliğin giderilmesi, pentoksifilin bacak ülserinin iyileşmesi damar tonusunun artırılmasında ve aspirin ise kan sulandırıcı olarak gereklidir.
• Skleroterapi yöntemi; venöz yetmezlik görülen damara tuzlu su veya kimyasal madde enjekte edilmesi yoluyla uygulanmaktadır. Bu madde, damarın sertleşmesini, inmesini ve gözle görülebilecek nitelikte olmamasını sağlamaktadır.
• Cerrahi müdahale; venöz yetmezliğin ileri boyutunda gerekli görülebilen yöntemdir. Venöz yetmezlik görülen hastalarda cerrahi yöntemlerle toplardamar fonksiyonlarının normale dönmesi; damarın vücuttan alınması, baypas uygulanarak kanın akış yönünün sağlıklı damara yönlendirilmesi, venöz ablasyon, anjiyoplasti ya da stent gibi yöntemlerle gerçekleştirilmektedir.